Το δικαίωμα στην Ομορφιά

 

Τον Αύγουστο του 2020  εν μέσω του covid-19, στην πόλη του Ναυπλίου έγινε μια έκθεση με κυρίαρχο έκθεμα μιά ... κατσαρίδα μεγάλων διαστάσεων από ατσάλι στο χρώμα τού χαλκού! Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από άρθρο τής φιλολόγου Φωτεινής Αργείτου – Τζαμαλούκα που δημοσιεύτηκε στον τοπικό τύπο https://www.anagnostis.org/ της Πέμπτης 13/8/2020 με τον τίτλο :

«Τέχνη είναι ... αν έτσι νομίζετε!».

«Η προσπάθεια των καλλιτεχνών να ξεχωρίσουν από τους ομότεχνούς τους είναι συμπαθής. Να δημιουργήσουν «Σχολή». Το θέμα τής καλλιτεχνικής δημιουργίας δεν τελειώνει ποτέ. Παράγονται έργα, παρουσιάζονται σε εκθέσεις, οι τεχνοκριτικοί αναλαμβάνουν δράση, προωθούν όσα κατά την γνώμη τους ξεχωρίζουν.

Είναι τυχεροί οι εικαστικοί που έχουν τον τρόπο να μπουν στις «παρεούλες» που θα τους καθιερώσουν.

Και έτσι γίνονται οι «εκθέσεις». Μόνιμες ή περιοδεύουσες. Οι πόλεις που θα τις φιλοξενήσουν αισθάνονται τυχερές. Δημιουργείται κίνηση. Αλλά μαζί με τα έργα «εκτίθενται» και οι καλλιτέχνες.

«Καλές Τέχνες» είναι οι ωραίες Τέχνες. «Καλός» σημαίνει πρωταρχικά «ωραίος». Άγαλμα σημαίνει το «εφ ώ αγάλλεται τις». Ο σκοπός που βλέπει κανείς ένα έργο ζωγραφικής, ένα γλυπτό, ένα αρχιτεκτόνημα ως θεατής, ένα μουσικό έργο ως ακροατής, είναι να ευχαριστηθεί, να θαυμάσει, να «ανέβη» αισθητικά.

Άν «Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο» (Ντοστογιέφσκi), η ασχήμια επομένως θα τον καταστρέψει.

Τώρα προκύπτει το θέμα: Τί είναι «Ομορφιά;»

Είναι όταν βλέπεις κάτι που σε ευχαριστεί, ένα ωραίο πρόσωπο, ένα ωραίο ηλιοβασίλεμα, ακούς μια ωραία μελωδία. Παράλληλα υπάρχει βέβαια και η ασχήμια. Υπερτερεί μάλιστα. Το ξέρουμε. Είναι ανάγκη και να «εκτίθεται» κιόλας;

Τέχνη από σκουπίδια λοιπόν.

Και φθάνουμε στην «κατσαρίδα». Αυτή που και ως λέξη είναι αποκρουστική. Είναι το κυρίαρχο έκθεμα. Δεσπόζει απέναντι από το Δεσποτικό στο Ναύπλιο. Δεν ενοχλεί τον Δεσπότη; Είναι μάλιστα και απέναντι από την κατοικία του Προέδρου της Πινακοθήκης τού Ναυπλίου, ο οποίος είναι και μέλος του Συμβουλίου τής Εθνικής Πινακοθήκης Αθηνών, τής οποίας παράρτημα είναι η δική μας Πινακοθήκη του Ναυπλίου. Σε απόσταση δέκα βημάτων είναι το πατρικό σπίτι του ποιητή Νίκου Καρούζου και την προτομή του.

Όμως την εξήγηση για την παρουσία του αηδιαστικού αυτού εντόμου επιχειρεί και δημοτικός παράγων ως τεχνοκριτικός. Κάτι έπρεπε να ειπωθεί ως δικαιολογία. Επειδή το «ωραίο» καθ’ όλους Ναύπλιο, βρίθει από στρατιές τού ενοχλητικού αυτού εντόμου, που δεν καταπολεμάται από τη γενική απεντόμωση που θα έπρεπε να γίνεται κατά τακτά διαστήματα. Θα μπορούσε αυτό το «αναπόσπαστα» συνδεδεμένο με το φυσικό περιβάλλον τής πόλης μας είδος, να γίνη το έμβλημά της,  και γιατί όxι το Σύμβολό της!

Όλες οι χώρες, οι πόλεις, έχουν ως σύμβολο κάτι που τις εκφράζει που είναι στενά συνδεδεμένο μαζί τους. Ο Πύργος τού Άιφελ στο Παρίσι, η Λύκαινα με τον Ρώμο και τον Ρωμύλο στη Ρώμη, η Γοργόνα στην Κοπεγχάγη, ο Πετεινός στην Πορτογαλία και ο Λέοντας στην Βενετία τον οποίον είχαμε κι εμείς ως έμβλημα στο Ναύπλιο ως βενετσιάνικη κτήση.

Μήπως ο εμπνευστής του «δημιουργήματος» αυτού έχει εν τέλει χιούμορ; Ποιός ξέρει πως δουλεύει το μυαλό ενός μοντέρνου καλλιτέχνη;

Σύμφωνα με τον Νεοϋρκέζο ζωγράφο Ρόμπερτ Ζάκαντις, ο ρόλος τής τέχνης μέχρι τώρα ήταν να αντικατοπτρίζει την κοινωνία. «...Ο ρόλος του καλλιτέχνη σήμερα είναι να κατευθύνει την κοινωνία, να κατευθύνει την προσοχή μας προς θεραπευτικές ενέργειες, αντί να παράγει κι άλλες καταστροφικές εικόνες. Η τέχνη μιλάει στην ψυχή. Δεν ξέρουμε τί είναι η ψυχή, αλλά χωρίς αυτήν δεν υπάρχουμε».

Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν είναι: Νοιώθουμε ικανοποίηση ή απελπισία από την θέα τού έργου τέχνης;

Κάθε κοινωνία έχει μια συγκεκριμένη αντίληψη, χαρακτήρα και νοοτροπία, η οποία βγαίνει μέσα από την τέχνη.

Απ’ όσο γνωρίζω δεν υπήρξε διαμαρτυρία από τους «προσβαλλόμενους» από το έκθεμα τής «κατσαρίδας» περίοικους. Υπάρχει στην ευλογημένη Δημοκρατία μας πλήρης ελευθερία στην διακίνηση ιδεών και λόγου. Δεν επιτρέπεται η λογοκρισία. Αυτή χαρακτηρίζει ανελεύθερα καθεστώτα. Για τα δικαιώματα τών πολιτών ως γνωστόν προβλέπει και το Σύνταγμα!

Εμείς ως πολίτες έχουμε άραγε δικαίωμα στην Ομορφιά;»

Να συνεχίσουμε να αναζητάμε την ομορφιά; Η ομορφιά είναι τόσο σχετικό και υποκειμενικό θέμα; Γενικά υφιστάμεθα μια διαρκή επίθεση ασχήμιας και το χειρότερο είναι ότι εκπαιδευόμαστε σ’ αυτήν. Αν το παρόν μας είναι η ασχήμια, στο όνομα της «Ελεύθερης Καλλιτεχνικής έκφρασης» και τής «Δημοκρατίας», τότε μια χαρά τα πάμε στον χορό τών μετα-ανθρώπων ή καλύτερα των «Δαιμονισμένων» τού προφητικού Ντοστογιέφσκι. Ή μήπως και ο Ντοστογιέφσκι είναι εκτός «Ατζέντας;»

 

                                                                           Γέμα Τζαμαλούκα

                                                                      Δρ. Κοινωνική Ψυχολόγος